BIM-levels en normen uitgelegd: een gids voor architecten

BIM (Building Information Modeling), biedt een grote meerwaarde op het gebied van samenwerken, communiceren en het beheren van modellen. Om de ontwikkelingen in BIM zo goed mogelijk op te kunnen volgen, zijn gestandaardiseerde methoden van belang. Deze standaarden zorgen ervoor dat je de voordelen van BIM volledig benut: projecten verlopen soepel en alle bouwpartners kunnen effectief samenwerken. In BIM kennen we diverse standaarden, zoals de BIM-levels 0 tot en met 3, Level of Detail (LOD), en BIM-normen. 

BIM-levels 

BIM-level 0 (ontbrekende BIM-visie) 

De meeste architectenbureaus hebben dit stadium al achter zich gelaten. Met BIM-level 0 ontbreekt het namelijk aan een BIM-visie. Er is geen samenwerking met andere bouwpartijen, het werkproces is niet gestructureerd en er zijn geen duidelijke doelen voor geformuleerd. Vaak wordt er nog met 2D-software gewerkt en uitwisseling van informatie verloopt via PDF’s en papieren tekeningen, waarvan meerdere versies in omloop zijn. De foutgevoeligheid ligt hierdoor hoog.  

BIM-level 1 (conceptueel ontwerp)

 In BIM-level 1 wordt het conceptuele ontwerp van een project vormgegeven. In dit level schets je als architect je ideeën en creëer je de eerste visualisaties. Daarbij maak je voornamelijk gebruik van eenvoudige 3D-modellen en 2D-tekeningen om de basisideeën van het project weer te geven. Ook IFC-standaarden beginnen relevant te worden. IFC maakt basale data-uitwisseling en -beheer tussen verschillende softwaretoepassingen mogelijk. De BIM-processen zijn beperkt of niet gedefinieerd en worden ad hoc uitgevoerd. 

BIM-level 2 (beheerde 3D-omgeving met gegevens) 

In dit level worden de diverse BIM-aspectmodellen samengevoegd tot één BIM-coördinatiemodel en wordt het structureel met elkaar gedeeld. Met BIM-modelleersoftware zoals Archicad is dit eenvoudig te realiseren. De weergaven zijn een direct resultaat van het 3D-model en doorsneden kun je eenvoudig toevoegen. Schakelen tussen twee programma’s is niet meer nodig en wijzigingen hoef je maar op één plek door te voeren. Hierdoor win je niet alleen tijd, ook je faalkosten verminderen. 

Verder zijn er afspraken gemaakt over de manier van uitwisselen, de kwaliteit van de modellen en objecteigenschappen. De nadruk in dit level ligt sterk op samenwerken. Qua interne samenwerking is in Archicad BIMcloud  ideaal. Hierin werk je met meerdere personen tegelijkertijd in één model samen en deel je eenvoudig bestanden met elkaar. Feedback communiceer je eenvoudig terug naar Archicad, waardoor het model steeds up-to-date blijft; ook tijdens de uitvoering. 

BIM maakt processen inzichtelijk, sneller, efficiënter en beter beheersbaar. Ook op de lange termijn

Maarten Castelijns, Rijnboutt

Externe samenwerking verloopt met name via Document Management Systemen (DMS). Een ecosysteem als BIMcollab is hierin van grote toegevoegde waarde. BIMcollab biedt een set van oplossingen om BIM-gebaseerde bouw- of infrastructuur te creëren, beheren en delen, waardoor de informatie-uitwisseling wordt gestroomlijnd. Dit alles bevordert een nauwkeurige afstemming en coördinatie tussen alle betrokken partijen. 

BIM-level 3 (volledige integratie en levenscyclusbeheer)  

De integratie, waarbij alle projectinformatie en -processen zijn samengevoegd in één BIM-coördinatiemodel, is compleet. Het model is toegankelijk voor alle betrokken partijen. Ook wordt er in dit level gebruikgemaakt van geavanceerde technologieën zoals Digital Twins en levenscyclusanalyse (LCA) om de prestaties en duurzaamheid van het gebouw gedurende zijn gehele levensduur te beheren en optimaliseren. 
 
Op bureauniveau is er eenheid. BIM-doelstellingen zijn strategisch geformuleerd, er wordt intensief samengewerkt met externe betrokkenen en voor iedereen is helder wat zijn of haar rol in het BIM-proces is. Ervaringen worden gedocumenteerd en gebruikt om processen bij te sturen, de voortgang te volgen, inzicht te verwerven en de kwaliteit te verhogen. Dit maakt het bovendien mogelijk te anticiperen op problemen en stimuleert de implementatie van nieuwe BIM-toepassingen en -technologieën. 

BIM-level	Beschrijving	Focusgebieden	Betrokken stakeholders	Gebruikte technologie	Typische output
Level 0	Geen BIM	Traditioneel tekenen, geen samenwerking	Architecten, Tekenaars	2D CAD	Papieren of digitale tekeningen
Level 1	Gedeeltelijk BIM	2D CAD-tekenen, enig 3D, beperkte samenwerking	Architecten, ingenieurs	2D en enig 3D CAD	Digitale tekeningen, enkele 3D-visualisaties
Level 2	Beheerd BIM	Volledige 3D-modellering, samenwerking via Common Data Environments (CDE)	Architecten, ingenieurs, aannemers	3D-modellering, CDE	Gedetailleerde 3D-modellen, project-documentatie
Level 3	Volledige BIM-integratie	Volledige levenscyclus-beheer, geïntegreerde gegevens voor alle disciplines beschikbaar	Alle project-betrokkenen inclusief facilitair beheerders	Geavanceerde BIM-software, cloudservices	Geïntegreerde 3D-modellen met realtime gegevens, beheer van levenscyclus-gegevens

Level of Detail (LOD) 

De Level of Detail (LOD) is een referentie voor de betrouwbaarheid en gedetailleerdheid van afzonderlijke componenten in een BIM-model in verschillende stadia. Elk niveau beschrijft de hoeveelheid detail en informatie in het model, wat van belang is voor de verschillende levenscyclusfasen van een project.  

LOD 100 – conceptueel  

Dit niveau begint met schematische weergaven, (massa’s of symbolen), om de locatie en het concept van elementen in het model aan te geven zonder specifieke details.  

LOD 200 – basisontwerp  

Hier worden elementen zoals muren en deuren weergegeven met geschatte afmetingen en locaties, vaak nog zonder precieze specificaties of materialen. 

LOD 300 – gedetailleerd ontwerp 

Op dit niveau worden alle belangrijke elementen en systemen gedetailleerd gemodelleerd. Dit gebeurt met nauwkeurige afmetingen en materialen, geschikt voor nauwkeurige hoeveelheidsbepalingen en kostenramingen. 

We ontwerpen tot op een hoog Level of Detail. Het BIM-model in Archicad gebruiken we op verschillende niveaus in dat proces. Bijvoorbeeld als onderlegger voor schetsen, als basis voor een 3D-print of als onderzoeksmiddel voor complexe geometrieën en details

Marta Meijer, Dok architecten

LOD 350 – gedetailleerde coördinatie  

LOD 350 voegt verbindingen, interfaces en specifieke montagedetails toe. Deze zijn cruciaal voor de coördinatie tussen verschillende bouwteams. 

LOD 400 – fabricage 

Modellen op dit niveau bevatten alle details die nodig zijn voor de productie en montage van bouwcomponenten die vaak direct door fabrikanten worden gebruikt. 

LOD 500 – onderhoud/beheer 

Dit niveau biedt gedetailleerde modellen die gebruikt worden voor onderhoud en beheer ná de bouw. Hierbij zijn alle gegevens beschikbaar die nodig zijn voor een effectief facility management tijdens de levenscyclus van het gebouw. 

BIM-normen en naleving 

BIM-normen, zoals de ISO 19650, zijn bedoeld om de processen rondom BIM  te structureren. Hierbij gaat het om de gehele levenscyclus van een gebouw, van ontwerp tot sloop. Deze normen zorgen voor efficiëntie en interoperabiliteit tussen verschillende BIM-software, en waarborgen de integriteit van gegevens. Ze stellen teams in staat om samen te werken binnen een gemeenschappelijk kader dat miscommunicatie minimaliseert en projectlevering optimaliseert.  

IFC heeft hierin een fundamentele functie. IFC staat voor Industry Foundation Classes. Het is een bestandsformaat dat ervoor zorgt dat verschillende BIM-softwareplatforms naadloos integreren en informatie efficiënt uitwisselen. Het gebruik van deze normen en klassen helpt bij het verminderen van fouten, het versnellen van projecttijden en het verbeteren van de bouwkwaliteit door een consequente projectdocumentatie en -beheer. 

Dankzij BIM kunnen we optimaal met alle betrokkenen communiceren en afstemmen, waardoor de continuïteit van het gehele proces verbetert

Max Hissink, Orange Architects

Praktische toepassingen van BIM-levels 

De integratie van BIM in de bouwsector heeft specifieke voordelen voor circulair en duurzaam bouwen. Door gebruik te maken van geavanceerde BIM-levels kunnen projectteams duurzaamheidsprincipes effectiever integreren. Dit komt doordat BIM gedetailleerde analyses van materialen en energiegebruik mogelijk maakt, wat cruciaal is voor het optimaliseren van duurzaamheid in het bouwproces. Hiernaast zijn in Archicad ook tools beschikbaar, zoals de DesignLCA en EcoDesigner STAR, waarmee je in een handomdraai de milieueffecten van je ontwerp evalueert en stuurt.  

Uitdagingen en overwegingen 

Hoe hoger het behaalde BIM-level, hoe beter je aan het Programma van eisen voldoet. BIM zorgt immers voor een nauwkeurige opvolging van projectvereisten gedurende alle fasen van het bouwproject. Hierbij worden alle details nauwkeurig gedocumenteerd en beheerd. Het nastreven van hogere BIM-levels brengt wel enkele technische, financiële en organisatorische uitdagingen mee. Zo moeten architectenbureaus onder andere investeren in software en trainingen en nieuwe systemen integreren met bestaande workflows. Daarnaast is er binnen het bureau een cultuuromslag nodig waarbij samenwerking en informatiedeling centraal staan. 

De toekomst van BIM-levels en -normen 

De toekomst van BIM ziet er veelbelovend uit met verwachte integraties van ArtificiaI Intelligence (AI) en machine learning, die de efficiëntie en nauwkeurigheid van BIM-processen verbeteren. Deze technologieën bieden betere simulaties van materiaalgebruik en energie-efficiëntie, waardoor ze een grote impact hebben op duurzaam en circulair bouwen. De manier waarop gebouwd, ontworpen en beheerd wordt, zal dan ook ingrijpend veranderen.