De rol van Archicad in transformatieproject Fort Isabella

Zodra je bij WakkerArchitecten de deur uitstapt, wandel je zo hun levensgrote portfolio binnen. De afgelopen vijf jaar zijn de ontwerpers en architecten van het bureau met name druk geweest met projecten binnen Fort Isabella. In deze minimaatschappij komen wonen, werken en recreatie samen in een bosrijke, historische omgeving. Met eigenaar en architect Jan Hein Janssens en collega project-architect Bartjan van ’t Slot praten we over dit project en de rol die Archicad erin speelt. 

WakkerArchitecten is samen met andere bedrijven gevestigd in een langgerekt bijgebouw, (Nieuwe Linie), iets buiten het fort. Metershoge ramen kijken uit op de pas aangelegde gracht, met daarachter de gebouwen die door Jan Hein en zijn team zijn getransformeerd of nieuw ontworpen. “Je proeft en ziet heel duidelijk de sfeer van toen”, vertelt Jan Hein terwijl hij een plattegrond laat zien. “De kenmerkende vijfster waarop bijna 400 jaar geleden het fort werd gebouwd, wordt straks ook weer helemaal zichtbaar.” Hij wijst naar buiten: “Kijk maar: hier en daar zijn de punten opgehoogd en zie je hem al verschijnen.” Gedurende de jaren werd het fort grotendeels gesloopt en verrees een kazernecomplex op de serene plek in het bos. “Deze gebouwen vormen de basis van Fort Isabella”, legt Jan Hein uit. “De meeste hebben wij getransformeerd in onder andere een zorgvilla, foodhall, horeca, detailhandel, een hotel en een school. Kortgeleden is ook Hoornwerk 1 opgeleverd: een houten, eigentijds kantoorverzamelgebouw dat een en al duurzaamheid ademt. Dit gebouw hebben wij nieuw ontworpen met Archicad. De kap, ramen en uitstraling komen overeen met de kazernestijl die de rest van Fort Isabella zo typeert.” 

Waardevolle renovatietools

Jan Hein richtte zijn bureau WakkerArchitecten op in 2011. Ongeveer vijf jaar later kwam Bartjan in dienst, gevolgd door nog enkele collega’s. “Bartjan werkte al met Archicad en heeft de software destijds hier geïntroduceerd”, zegt Jan Hein. “Het pakket biedt ons veel voordelen en ik verwacht dat dat in de toekomst alleen maar meer wordt.” Bartjan knikt instemmend: “Dankzij Archicad verloopt bijvoorbeeld de communicatie en uitwisseling van informatie met andere partijen soepeler. Complicaties filteren we er van tevoren uit. Dat kost in de opbouw van het model misschien extra werk, maar later in het proces winnen we hierdoor 3 tot 4 keer zo veel tijd terug.” Bartjan is ook te spreken over de renovatietool in Archicad: “Dat is een geweldige uitvinding en erg waardevol in een transformatieproject als Fort Isabella. Verder word ik blij van de mogelijkheid om elementen aan verdiepingen te koppelen, de uitgebreide ramen- en deurenstaten en de optie om snedeprofielen en gehele opbouwen in te laden in eigen bibliotheken.” Ondanks alle pluspunten van Archicad, is Jan Hein nog een fervent 2D-tekenaar. “Tijdens mijn studie en mijn eerste jaren als architect was er nauwelijks sprake van 3D-modelleren”, herinnert hij zich. “Ik heb alles in 2D geleerd. Desondanks wil ik Archicad graag leren kennen, maar ik heb het te druk: ik kom er gewoon nog niet aan toe.” Op zich is dat voor ons bureau geen enkel probleem, benadrukt Bartjan. “We gebruiken Jan Heins 2D-tekeningen als onderlegger voor het 3D/BIM-model. Dat werkt naadloos in Archicad.” 

Archicad biedt ons bureau veel voordelen en ik verwacht dat dat in de toekomst alleen maar meer wordt.

– Jan Hein Janssens

Naast Fort Isabella houdt WakkerArchitecten zich bezig met veelzijdige andere projecten zoals stadsvilla’s, een voetbalaccommodatie, nieuwbouwappartementen, woonhuizen en kantoren. “In het begin werkten we met verschillende proefversies van Archicad, later schaften we de Start Edition aan”, vertelt Bartjan. “Hoewel het af en toe wat extra creatief vermogen vergde, ging dat prima. Alleen toen we verder groeiden, merkten we dat we meer nodig hadden. Momenteel werken we met twee volwaardige KeyMember Edities, waardoor we niet alleen efficiënter zijn, maar ook uitgebreidere mogelijkheden hebben in werkmethodieken, templates en duurzaam ontwerpen.” Jan Hein wilde eerst even de kat uit de boom kijken: “We kwamen net uit een kredietcrisis en ik vond het een forse investering. Nu duidelijk is wat Archicad ons allemaal oplevert, ben ik blij dat we deze keuze hebben gemaakt.” 

Unieke samenleving

Fort Isabella was een geweldige kans, zegt Jan Hein met zichtbare trots. “Twee particulieren kochten de site in 2015. Hun droom was om er een unieke samenleving van te maken waar betrokkenheid, energie en passie vooropstaan. Dankzij hen zijn de kazernepanden, naast twee rijksmonumenten, niet verloren gegaan. Ze wilden het karakter van de gebouwen behouden.” Het eerste project omvatte de renovatie van een oude paardenstal tot kinderdagverblijf, vertelt Jan Hein. “Hun aannemer had een uitbouw getekend, maar die werd afgekeurd door de welstandscommissie. Lang verhaal kort: wij hebben het voor ze opgelost. Van daaruit kregen we de opdracht andere panden binnen het project te transformeren of te ontwerpen en zo is het balletje gaan rollen.” Het landschap werd ontworpen door MTD uit Den Bosch, vertelt Jan Hein. “We werkten met elkaar samen door onze modellen beschikbaar te stellen. In de wal is een zorgcentrum gerealiseerd, waarbij we de bouwer hebben begeleid. Ook dit verliep vanzelfsprekend en logisch met behulp van Archicad.”

De meest duurzame manier van ontwerpen is toch het transformeren en renoveren van bestaande panden. Je maakt dan immers gebruik van materiaal dat al bestaat.

– Bartjan van ’t Slot

Wat betreft de CO2-voetprint timmert WakkerArchitecten eveneens aan de weg, vindt Bartjan. “Op dit terrein zijn ruim 1600 zonnepanelen verwerkt. Omdat we de sfeer van de oude gebouwen niet wilden aantasten, hebben we die vooral op kantoorgebouwen geplaatst. Maar de meest duurzame manier van ontwerpen blijft toch het transformeren en renoveren van bestaande panden. Je maakt dan immers gebruik van materiaal dat al bestaat.” De bouwwereld lijkt niet altijd klaar te zijn voor 3D/BIM, merkt Jan Hein op. Dat frustreert hem soms: “Wij hebben een paar keer meegemaakt dat andere partijen niet uit de voeten kunnen met ons 3D-model, omdat zij nog een volledige 2D-workflow hebben. We hebben tot nu toe ook nog geen echte BIM-opdrachten ontvangen. Als opdrachtgevers dit willen, moeten ze dit duidelijk bij ons aangeven. We willen niet dat er discrepanties ontstaan omdat er verschillende 2D- en 3D-versies door elkaar worden gebruikt.” We zijn door schade en schande wijzer geworden, zegt Jan Hein. “Soms moeten we opdrachtgevers een beetje opvoeden. Het kan op veel vlakken beter als we van tevoren goede afspraken maken.”

Intallatie schets Fort Isabella

Geen 3D-scan

In de ontwerpen binnen Fort Isabella heeft WakkerArchitecten bewust geen gebruikgemaakt van een 3D-scan. Jan Hein: “De kazernegebouwen waren behoorlijk dichtgetimmerd met systeemplafonds en allerlei binnenwanden. We hebben daarom de bestaande toestand opgezet op basis van archieftekeningen. Dat ons kantoor zich op de projectlocatie bevindt, was daarin erg praktisch. Zaken die van de tekeningen afweken konden we meteen bekijken en controleren.” Over een klein jaar is het project helemaal klaar. En daarna? “Ik ben heel benieuwd wat de komende tijd ons brengt”, lacht Jan Hein verwachtingsvol. “Momenteel liggen er in ieder geval genoeg leuke opdrachten.” Bartjan: “Daarbij helpt het dat we onze opdrachtgevers goede, natuurgetrouwe visualisaties kunnen voorschotelen. De 3D-modellen vertonen we live vanuit Archicad op het grote scherm in onze presentatieruimte. Maar we hebben ook een VR-bril waarmee je door een virtueel pand kunt wandelen. Dat wordt vaak als verrassend ervaren.” Ondanks de soms traditionele aanpak in de bouw, is 3D/BIM-ontwerpen wel de toekomst, denkt Jan Hein. “Straks sturen we gewoon een 3D-model naar de gemeente en wordt daar de bouwvergunning op verleend in plaats van dat we 2D-tekeningen moeten aanleveren. Als dit de norm wordt, halen we echt de maximale capaciteit uit Archicad.” 

Archicad is verslavend 

Bartjan vindt Archicad zelfs verslavend: “Je hebt zo veel ontwerpvrijheid dat het iets weg heeft van een game. Bovendien vind ik het leuk om te puzzelen als ik iets niet meteen kan vinden. Het programma werkt je daarin niet tegen. Ik vind het ook bijzonder om de progressie in Archicad te zien. Na iedere update zijn er weer nieuwe features die het programma verrijken en die tegemoetkomen aan de vraag van gebruikers.” “Ik ben soms een beetje jaloers op de generatie die nu opgroeit”, vult Jan Hein aan. “Kinderen die bijvoorbeeld Minecraft spelen, zijn hartstikke grafisch ingesteld. Over een aantal jaren studeert er een lading jonge architecten af voor wie 3D/BIM-ontwerpen gesneden koek is en die nauwelijks nog met 2D te maken hebben. Een mooie ontwikkeling waar wij op mee kunnen liften. Verder hoop ik dat ik, tegen de tijd dat ik gepensioneerd ben, Archicad zelf ook een keer onder de knie heb.”