Van schets naar realisatie met Archicad

Of het nu om een woontoren, historische voorgevel of de transformatie van een museum gaat, de signatuur van Dok architecten is meestal goed te herkennen. Projecten van dit bureau staan bekend om hun expressieve, karaktervolle uitstraling die een emotie opwekken: van fascinatie tot ontzag en van vrolijkheid tot kalmte. Schetsen spelen een essentiële rol in het ontwerpproces bij Dok architecten. Dankzij deze schetsen wordt een unieke sfeer gecreëerd en ontstaan inspirerende, out-of-the-box ideeën. Na de eerste gesprekken met de opdrachtgever gaan de architecten geestdriftig aan de slag met potloden, pennen en penselen op kalk-, aquarelpapier of de iPad. Ook wordt een 3D-model opgezet in Archicad, waarmee vlot gevisualiseerd en geschakeld kan worden naar volgende fases. Marta Meijer (projectarchitect en BIM-coördinator) en Luuk de Rouw (architect, projectleider en BIM-coördinator) leggen aan de hand van verschillende, opmerkelijke projecten uit hoe dit allemaal in zijn werk gaat.

Visualiseren direct vanuit Archicad-model

“Met de aloude traditie van het schetsen krijgt de architectuur van Dok architecten een innovatieve, persoonlijke touch”, begint Marta haar verhaal. “Daarnaast werken we volgens de BIM-methodiek samen in Archicad, waarmee we tot op een hoog Level of Detail (LOD) ontwerpen. Het BIM-model gebruiken we op verschillende niveaus in dat proces, bijvoorbeeld als onderlegger voor schetsen, als basis voor een 3D-print of als onderzoeksmiddel voor complexe geometrieën en details.” Het enthousiasme en de toewijding van het team straalt van de ontwerpen af. Dat geldt ook voor het project Marktplein: een uitbreiding voor een bijna 100 jaar oude kerk in Hoofddorp. “De opdrachtgever was geen professionele partij, wat voor een bijzondere dynamiek zorgde”, vertelt Marta. “Eens in de twee weken hadden we overleg met groepen vrijwilligers, die natuurlijk geen technische tekeningen konden lezen. We maakten daarom dankbaar gebruik van het 3D-model in combinatie met de Renovatietool in Archicad, waarmee we eenvoudig verschillende stadia van het ontwerp konden presenteren. In alle fasen werden 3D-screenshots gemaakt van vooringestelde views. De opbouw van de houten spanten, de ruimtes en verdiepingen van de bestaande bouw in relatie tot het nieuwe gedeelte, vertoonden we aan de hand axonometrieën”, beschrijft Marta. “Door verder verschillende laagcombinaties uit en aan te zetten, en zo bijvoorbeeld deuren te openen en te sluiten, demonstreerden we hoe ruimtes gesplitst of bij elkaar getrokken kunnen worden. Daarnaast gebruikten we het model als onderlegger voor allerlei digitale schetsen, waarmee we snel de wijzigingen konden weergeven.”

Er is een continue wisselwerking tussen schetsen op papier of de iPad en het testen in Archicad. Wij vinden dit een erg prettige werkmethodiek

– Marta Meijer

Voor Sawa Harga, een woningbouwproject in Schiedam, voerden de architecten van het bureau een haalbaarheidsstudie uit. “De inspiratie voor de eerste schetsen kwam uit een tweeledige wereld waarbij we het groene ‘binnengebied’ wilden afschermen van de nabijgelegen A13”, vertelt Marta. “Zo ontstond een ontwerp met woontorens die met de rug naar de snelweg staan en als een groene waterval van terrassen en balkons schuin naar beneden aflopen. We onderzochten wat er aan voorzieningen vereist is bij een dergelijk project; met name de hoogte van het gebouw en het aantal woningen ten opzichte van de parkeerplekken.” Ook weer met snelle screenshots produceerde Dok architecten een heldere studie voor de opdrachtgever, waarbij de schetsen wederom als onderlegger werden gebruikt. Marta: “Er was een continue wisselwerking tussen schetsen op papier of de iPad en het testen in Archicad. Wij vonden dit een erg prettige werkmethodiek. Verder is het fijn dat je de modellen met één druk op de knop naar je 3D-printer kunt sturen om een maquette te printen. Zo wordt je model letterlijk tastbaar.”

Schetsen, maquettes en BIM

Om wat dieper het BIM-proces in te duiken, haalt Marta het project Wilhelminawerf aan de oever van het Merwedekanaal in Utrecht aan. Dit is een oud industriegebied dat momenteel wordt ontwikkeld tot woonwijk. “Het eerste deel van de wijk gaven we vorm tot en met de technische fase”, vertelt Marta. “We richtten alle woningen naar elkaar toe en ontwierpen als sociaal brandpunt een haven met paviljoen, waardoor sociale cohesie ontstond tussen de gebouwen. Daarbij werkten we in de eerste fase opnieuw met schetsen en maquettes.” Omdat de woonblokken ieder een eigen bouwvergunningstraject hadden, werden ze als losse projecten gemodelleerd. “Hiervoor gebruikten we de Werkplaats-methodiek in Archicad”, omschrijft Luuk. “Daarbij werkten we verschillende, losse elementen, zoals gevels, trappen, kozijnen en balustrades, uit om ze vervolgens in het hoofdmodel te plaatsen. Specifiek voor de Wilhelminawerf construeerden we vooral zetwerkprofielen, waarbij we ook de varianten en overgangen tussen de profielen modelleerden. De output ging vervolgens naar de leverancier die op basis van onze tekeningen de elementen engineerde. Het resultaat van dit soort specifieke uitwerkingen is dat er over elke aansluiting is nagedacht en dat je dat ook terugziet in de strakke belijning en de hoge kwaliteit van de bouw.” Handschetsen gaven naast het BIM-model extra inzicht in de detaillering van de blokken, voegt Marta toe. “Voor de aannemer was hierdoor meteen duidelijk waar we naartoe wilden. Zo konden we alles zeer nauwkeurig afstemmen.”

Een aquarel van het project Wilhelminawerf.

Sculpturale elementen in Archicad

Een volgend bijzonder project is PC Hooft, waarbij de architecten van Dok architecten een gevel in de Amsterdamse Schoolstijl ontwierpen. “We lieten ons inspireren door schetsen van vrouwenbenen, waardoor een elegante, vloeiende vorm ontstond”, vertelt Marta. “Voor de rondingen werkten we in eerste instantie met het Morph gereedschap. In een later stadium gebruikten we de Shell tool omdat tijdens de prefabricatie bleek dat de ‘Morph-rondingen’ gesegmenteerd waren.” Niet alleen de massa, ook alle losse steentjes werden tot in detail gemodelleerd en door middel van een Solid Element Operation uitgesneden. “Met een Solid Element Operation construeer je een soort negatieve mal waardoor je een positieve vorm creëert”, legt Luuk uit. “We gebruiken dit veel bij niet-standaard vormen, omdat je deze uit veel kleine delen kunt opbouwen. Het eindproduct bestaat vervolgens wél uit één vorm en is later nog makkelijk te bewerken. Je hebt hiermee iets meer controle dan met enkel de Morph tool.” De kleine, losse elementen waren nodig voor het legplan van de metselaar, zodat hij een duidelijk beeld had hoe hij alles op elkaar moest metselen. In latere fases bleek dat er een mix van langere stenen en korte stenen nodig was om het model goed uit te kunnen frezen. “Het onderscheid tussen de korte en lange stenen konden we in ons 3D-model perfect aangeven door verschillende kleuren te gebruiken”, beschrijft Marta. “Bij dit project was het vooral de kunst om in een redelijk geometrisch programma als Archicad sculpturale elementen te ontwerpen. Maar het is gelukt! Inmiddels is de gevel goedgekeurd door de opdrachtgever en zal deze in het najaar tegen het stalen framewerk van het pand worden geplaatst.”

Gebouw met zwierig uiterlijk

Het laatste project dat Marta en Luuk uitlichten, is The George in Amsterdam. De eerste schetsen tonen een dansende vrouw in een korte, opwaaiende zomerjurk. “Dit gaf de zwierige sfeer weer van het gebouw dat we tot stand wilden brengen. Verder wilden we, door energiebesparende elementen en vegetatie, ook inspelen op de uitdagingen van de toekomst. Zo ontwierpen we een groene terrassenstructuur die uitkijkt op het water en een openbare tuin op hoogte. In de kom op het dak wordt regenwater opgevangen om de terrassen te bewateren en er zijn zonnepanelen geplaatst.” Maar de grootste uitdaging was toch de opwaaiende jurk, zegt Marta. “Hoe maak je van metselwerk een soort textiel? Om die illusie te wekken, creëerden we in Adobe Illustrator eerst een pixel-achtige structuur waarbij we vijf verschillende kleuren glazuursteen gebruikten. Dit ontwerp bewerkten we vervolgens in Archicad.” Dok architecten werkte The George tot en met de definitieve ontwerpfase (DO) uit. Toch werd er ook in de volgende fases nog vaak om assistentie gevraagd. “De overgangen tussen de randen en hoeken van de jurk waren natuurlijk absoluut niet doorsnee”, verklaart Marta. “Daarom hebben we ook in de uitvoerende ontwerpfase (UO) en technische ontwerpfase (TO) nog veel 3D-studies verricht.” Het wierp zijn vruchten af. Uiteindelijk ontstond echt een textielachtige gevel met een glinsterende textuur die opwaait als een zomerjurk. Het team van Dok is trots op het resultaat: “We vinden het ontzettend tof dat we zoiets als dit hebben kunnen maken”, aldus een enthousiaste Marta.